گامی فراسوی روانشناسی اسلامی

سيدمحمدباقر حجتى در پنجم اسفند ماه 1311 در خانواده علم و روحانيت در شهرستان بابل چشم به جهان گشود.
مرحوم حضرت حجت‌الاسلام والمسلمين سيدمحمد حجتي، فرزند مرحوم حضرت آيت‌الله‌العظمي سيد محمد باقر حجتي مازندراني است.
دكتر سيد محمدباقر حجتي- پس از پشت سر نهادن مكتب خانه براي آشنايي به خواندن و نوشتن، و فراگرفتن قرآن كريم، تحصيلات ابتدائي را در دبستان هفده دي و دبستان شاهپور گذراند. به منظور تكميل معلومات، عازم تهران و در فروردين يا ارديبهشت ماه 1330 شمسي، وارد مدرسه خان مروي مي‌شود. بالاخره سيد محمدباقر حجتي مدت 16 سال به كسب علوم ديني، ادبيات عربي، فلسفه اسلامي، فقه، اصول و علوم ديگر مشغول و از محضر اساتيد بهره‌مند و همزمان در آن مدرسه طبق سبك و سياق حوزه‌هاي علميه تدريس مي‌كند. ايشان در سال 1334 همزمان با تحصيل و تدريس در مدرسه مروى، با تشويق دوستان و آشنايان، با گواهينامه مدرسي در آزمون ورودى دانشكده معقول و منقول ـ كه اكنون با نام دانشكده الهيات و معارف شناخته مى‌شود ـ شركت مى‌كند و به جمع دانشجويان رشته فقه و مبانى علوم اسلامى دانشگاه تهران مى‌پيوندد. دوره ليسانس را با كسب امتيازات و نمرات عالى (معدل 43/16) در خرداد 1337 به پايان مى‌برد.
ايشان از 16 آبان سال 1339 بعنوان كتابدار روز مزد بليطي در كتابخانه دانشكده الهيات و معارف اسلامي (معقول و منقول) شروع به كار نمود، در سال 1340 به پيشنهاد دانشكده و موافقت رئيس دانشگاه تهران رسماً با پايه 3 اداري به پست كتابدار دانشكده منصوب مي‌شود.
تدريس
استاد حجتي در طول 45 سال تدريس دانشگاهي (1346-1391) درسهاي زبان و ادبيات عرب، قرائت و ترجمه قرآن كريم، قرائت و تجويد قرآن كريم، تفسير قرآن كريم، علوم قرآني در موضوعات مختلف: اعجاز، ناسخ و منسوخ، تناسب آيات و سور، امثال قرآن كريم، اقسام و سوگندهاي قرآن كريم، اسباب النزول، تقديم و تأخير. طبقات مفسرين، محكم و متشابه و علوم قرآني ديگر، تاريخ قرآن كريم، تاريخ قراآت قرآن كريم، نقد و بررسي مكاتب و روشهاي تفسيري، بررسي ترجمه قرآن كريم، مفردات قرآن كريم، تحقيق در معرّبات قرآن كريم، اسماء و كنيه‌ها و القاب در قرآن كريم و مطالب ديگر علوم قرآني، تاريخ حديث، رجال حديث، درايه الحديث، بررسي جوامع حديثي متقدم شيعه، بررسي جوامع حديثي متأخر شيعه، بررسي جوامع حديثي متقدم اهل سنت، بررسي جوامع حديثي متأخر اهل سنت، نقد و بررسي وضع و احاديث موضوعه، علم الحديث و ساير موادّ مربوط به بخش حديث را تدريس نموده است. مدتي نيز درسهاي فقه، تعليم و تربيت اسلامي، تاريخ تعليم و تربيت اسلامي، علوم بلاغت، فلسفه مشاء، فلسفه اشراق، منطق و جز آنها را تدريس كرده؛ ولي از مدتها پيش كه حدود چهل سال از آن مي‌گذرد صرفاً علوم قرآن و حديث – با شاخه‌هاي مختلف آنها – را تدريس نموده و تحقيقاتش غالباً بدانها محدود مي‌باشد
مسئوليت‌هاي علمي و اجرايي
- رياست دايره كتابداري و راهنمايي و كتاب‌يابي كتابخانه دانشگاه الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران از سال 1344-1346
- سرپرست كتابخانه دانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران از سال 24/1/1356 تا 28/1/1358
- سرپرستي گروه علوم قرآن و حديث دانشگاه تربيت مدرس از تاريخ 18/11/1365 الي....
- طراح سوال براي آزمونهاي دكتراي علوم قرآن و حديث
- سر دبير فصلنامه آموزه هاي قرآني [صاحب امتياز: دانشگاه علوم اسلامي رضوي مشهد]

فعاليت‌هاي علمي و پژوهشي
1. فهرستنويسي نسخه‌هاي خطي
2. تحقيق و تاليف در حوزه علوم قرآني
3. تحقيق و تاليف در حوزه علوم تربيتي و روانشناسي
4. ارائه مقاله و سخنراني سمينارها
5. گنگره ها:
-كنگره بين‌المللي هزاره شيخ طوسي
- نخستين كنگره تحقيقات ايراني
- دومين كنگره تحقيقات ايراني
- سومين كنگره تحقيقات ايراني
- سمينار پرورش اخلاقي كودكان و نوجوانان
- سمينار تربيتي جامعه تعليمات اسلامي
6. سفرهاي علمي و بازديد از مراكز تحقيقاتي
7. راهنمايي، مشاوره و نظارت پايان‌نامه‌هاي دانشگاهي

برخی از آثار وی عبارتند:
آداب تعلیم و تعلم در اسلام
تاریخ قرآن کریم
اسباب النزول
تاریخ شیعه
خلاصه آداب تعلیم و تعلم در اسلام
روانشناسی از دیدگاه غزالی و دیگر دانشمندان اسلامی
خلاصه تاریخ قرآن کریم
اسلام و تعلیم و تربیت دو جلدی
تحقیق در اهداف سوره های قرآن کریم
مدخلی بر کاوش در تاریخ ادیان
تفسیر کاشف (7 جلدی)
گامی فراسوی روانشناسی اسلامی
میثاق در قرآن
مسائل تربیتی اسلام (سه گفتار) و ...