نشست نقد و بررسی کتاب «خانه پدری» در سرای اهل قلم

نقد و بررسی کتاب «خانه پدری»

نشست نقد و بررسی کتاب «خانه پدری» عصر سه‌شنبه ۲ آذرماه با حضور محمدحسن مقیسه، حسین‌علی جعفری و شهریار زمانی، نویسنده کتاب در سرای اهل‌ قلم برگزار شد.

مقیسه در این نشست با اشاره به وجود سه دهه ۳۰، ۴۰ و ۵۰ در آثار شهریار زمانی گفت: من به خوانندگان رمان پیشنهاد می‌کنم اگر می‌خواهند تاریخ دوره پهلوی دوم را بشناسند، رمان «شیرعلی» نوشته آقای زمانی را مطالعه کنند. رمان «خانه پدری» شهریار زمانی تاریخ دهه ۳۰ و ۴۰ ایران را برای علاقه‌مندان بازگو می‌کند و رمان «ناهید» شهریار زمانی دهه ۵۰ از تاریخ ایران را روایت می‌کند.   وی با اشاره به مشکلات و محرومیت‌هایی که اهالی کتاب در ایران با آن روبه‌رو هستند، اظهار کرد: شاید شخص آقای زمانی از این گفته من راضی نباشد، اما او تا امروز حق‌التالیف برخی از کتاب‌هایش را به‌طور کامل دریافت نکرده است، در حالی‌که خوانندگان و هنرپیشه‌های نه چندان قابل در ایران هم درآمد بالایی دارند و هم نزد عموم جامعه از محبوبیت برخوردارند.   این منتقد ادبی افزود: در این میان، عموم مردم جامعه ما چقدر نویسنده‌ای را که سه دهه حساس از تاریخ ایران را در آثارش انعکاس داده و در قالب رمان، داستان و داستان کوتاه به این دوره‌ها پرداخته، می‌شناسند؟   مقیسه ادامه داد: من به حسن اندیشه و حسن انتخاب دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بابت انتشار کتاب «خانه پدری» تبریک می‌گویم، چون معتقدم جای این داستان در جامعه ادبی ما خالی بود. این ناشر دست‌ به‌ کار بزرگی زده، چون جلال آل احمد شخصیتی چند بعدی است که سخن گفتن درباره او واقعا دشوار است. وی در ادامه با اشاره به نام کتاب تازه منتشرشده به قلم شهریار زمانی گفت: «خانه پدری» ما را به یاد تفکر ژرفِ تاریخیِ عمیق در آثار کهن ادبیات پارسی می‌اندازند و بیت: «هر کسی کو دور ماند از اصل خویش/ بازجوید روزگار وصل خویش» را در ذهن تداعی می‌کند.

این منتقد با تأکید بر ضرورت به شیوه نگارشی صحیح در کتاب‌های مختلف، عنوان کرد: خوشبختانه نویسنده در کتاب «خانه پدری» به صحیح‌نویسی توجه داشته و من در این کتاب غلط‌های فاحش نحوی ندیدم. زمانی در این اثر از ضرب‌المثل‌ها، تکیه‌کلام‌ها و جملات طعنه‌آمیز به خوبی استفاده کرده است. با این توضیح من نثر شهریار زمانی را در این کتاب در مقایسه با دو اثر قبلی او یعنی «شیرعلی» و «ناهید» رو به توسعه و پیشرفت می‌دانم.   مقیسه در بخش دیگری از سخنانش به نقاط ضعف خانه پدری اشاره کرد و افزود: به‌نظر من سطح زبانی و محتوایی این کتاب یکسان است. این کتاب حاوی گزارشی یکجانبه‌نگرانه است و در روایتگری یک‌سوی پیش رفته است. اگر در «خانه پدری» در میانه راه مباحثی همچون گفت‌وگو شکل می‌گرفت، می‌توانست به جذب بیشتر خواننده و جلوگیری از خستگی مخاطب کمک کند.

وی ادامه داد: در داستان «خانه پدری» گره‌افکنی وجود ندارد، در حالی‌که تعلیق و گره‌افکنی می‌تواند به جذابیت داستان کمک کند. از سوی دیگر داستان این کتاب فاقد تخیل است و این مسئله باعث کم شدن یکی از ارکان داستان‌نویسی در «خانه پدری» شده است. عاطفه و احساس نیز در این نوشته از قلم‌ افتاده است؛ هرچند به عقیده من نویسنده می‌توانست روابط عاطفی میان جلال آل احمد و سیمین دانشور را در داستانش پیش بکشد.   در «خانه پدری» راوی شخصیت اصلی داستان است حسین‌علی جعفری نیز در بخش دیگری از این نشست گفت: در «خانه پدری» راوی شخصیت اصلی داستان است. گاهی ممکن است؛ مخاطب احساس کند راوی شیفته جلال است، اما بعد متوجه می‌شود که روای گزارشش را می‌نویسد و گاهی حتی به جلال دشنام هم می‌دهد.   وی افزود: قاب‌بندی این داستان به شیوه یادداشت و نامه است. آقای زمانی سعی کرده تا روایت نویی ارائه کند و خط سیری از فرار جلال از خانه پدری و بازگشت به آن ترسیم کند. «خانه پدری» یک مستند داستانی یا یک داستان مستند است؛ با این توضیح که نوشتن درباره یک شخصیت واقعی در قالب داستان کار سختی است، آقای زمانی کار مشکلی را انجام داده است.

این نویسنده با اشاره به مستندنگاری در این کتاب عنوان کرد: مأمور ساواک در «خانه پدری» در حال ارائه مستندنگاری به مأمور مافوق خود است، اما به‌نظر می‌رسد فقط گزارش‌نویسی کرده است، چون نه از عکسی در متن مستندنگاری خود استفاده کرده و نه سندی را ضمیمه نوشته‌هایش کرده است. با این توضیح «خانه پدری» گاهی شبیه مقاله می‌شود، از صحنه‌پردازی خالی است و در آن از گفت‌وگوهای قوی خبری نیست، اما نمی‌توان این نکته را ناگفته گذاشت که نویسنده در قالب یک گزارش متنی با نام داستان مقاله را ارائه و به‌صورت فشرده زندگی جلال آل احمد را برای مخاطب جمع‌بندی می‌کند.   زندگی جلال جای کار زیادی دارد شهریار زمانی، نویسنده کتاب «خانه پدری» نیز در نشست نقد و بررسی کتابش در سخنانی کوتاه گفت: من درصدد پاسخگویی به نقدهایی که از سوی دوستان مطرح شد، نیستم اما باید بگویم که این فرم در ادبیات ما مرسوم نیست. شاید کسی باور نکند که شخصیت سعید عالمی به‌عنوان ارائه‌کننده این گزارش وجود خارجی ندارد و زائیده خیال من است.   وی افزود: در این کتاب سعی شده تا چهره تازه‌ای از ساواک ارائه شود. زندگی جلال جای کار زیادی دارد. همان‌طور که می‌دانید او در طول ۴۶ سال زندگی حدود ۴۰ اثر از خود به‌جا گذاشت، بنابراین پرداختن به جزئیات شخصیتی او در کتابی با این حجم ممکن نیست. از سوی دیگر با وجود مخاطبان کم‌حوصله امروز، نمی‌شود زیاد به جزئیات پرداخت.

کتاب «خانه پدری» در ۱۱۲ صفحه و قطع وزیری و با قیمت ۸۰۰۰ تومان در فروشگاه‌های دفتر نشر فرهنگ اسلامی ارایه می‌شود.

همچنین در صورت خرید کتاب از سامانه  www.farhangeeslamimag.com  این کتاب بدون دریافت هزینه ارسال در اختیار مخاطبان قرار خواهد گرفت.