شهید مطهری احیاگر دینی و علامه جعفری نواندیش دینی بود
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تحقیقات علامه جعفری در موضوعات جدید، اظهار کرد: شهید مطهری را احیاگر دینی و علامه جعفری را نواندیش دینی می‌دانم؛ زیرا مبانی شهید مطهری مثلاً در فلسفه همان مبانی صدرایی است، اما علامه بر مبانی علمی معاصر تأکید می‌کرد و بر علم جدید و استفاده از مبانی جهان‌بینی علم جدید مصر بود.
به گزارش روابط عمومی دفتر نشر فرهنگ اسلامی؛ مراسم رونمایی از ویراست جدید ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه اثر علامه محمدتقی جعفری، همزمان با گرامیداشت بیست و یکمین سال رحلت درگذشت علامه جعفری، ۹ آذر، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در کتابخانه علامه جعفری برگزار شد.
محمدرضا اسدی، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، در این مراسم با موضوع «علامه جعفری، نواندیشی احیاگر» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: شاید به راحتی نتوان بین نواندیشی و احیاگری تفکیک کرد و شاید نواندیشی و احیاگری به عنوان مترادف به کار روند، اما با تعریفی که ارائه می‌کنم می‌توان نواندیشی را از احیاگری تفکیک کرد؛ می‌توان گفت که این دو مانعهالجمع نیستند. مرحوم مطهری این طور بیان می‌کرد که برای اولین‌بار در دهه ۲۰ در جمعی از طلاب در قم این سؤال برایمان طرح شد که چه بلایی سر حوزه‌ها آمده است که در حوزه‌های علمیه ما و جوامع فکری مانند قبل علوم مختلف تدریس نمی‌شود.
دغدغه احیای تفکر دینی
وی تصریح کرد: ایشان مقاله‌ای تحت عنوان «احیای فکر دینی» دارد که چاپ شد و در مورد احیاگری صحبت می‌کنند. با تعبیری که مطهری دارد، از این بحث ایشان نیز دغدغه احیای تفکر دینی استنباط می‌شود و اعلام می‌کنند که دغدغه احیای آن را دارند و از طرفی هم عملکردشان بیان‌کننده این معناست که این دغدغه را دارد و می‌گوید که مشکل ما در اعتقادات این است که مفهوم توحید، نبوت، عدل و امامت کج فهمیده شده و نیاز است که مجدداً مورد بازسازی قرار گیرند و همین طور مفاهیم اخلاقی مانند زهد، توکل و رضا نیز بد فهمیده شده‌اند و باید مجدد مورد بازبینی قرار گیرند. همچنین در باب احکام نیز چنین است.
اسدی در ادامه گفت: بنابراین به باور مطهری تقریباً هیچ مفهوم اسلامی نداریم که درست فهمیده شده باشد و همه بد فهمیده شده‌اند و نیازمند نهضت احیای تفکر دینی هستیم. مطهری به صراحت این را اشاره می‌کند و عملکرد مطهری هم نشان می‌دهد که ایشان به مثابه یک احیاگر فکر دینی، وارد عرصه تفکر دینی شده است و عمر خود را در بخش‌های قابل ملاحظه‌ای به احیای فکر دینی پرداخته است. در مورد علامه جعفری هم تا مقداری که بنده مطالعه کردم، نه به صراحت و نه به صورت تلویحی، در کلمات ایشان ندیدم که دغدغه احیای فکر دینی را بیان کرده باشند، اما به معنای دیگری ایشان احیاگر تفکر دینی هستند.
وی بیان کرد: ایشان خودشان را احیاگر فکر دینی معرفی نکرده‌اند، اما عملکرد ایشان با این دیدگاه تنافی ندارد و نشان می‌دهد که ایشان به مثابه یک احیاگر فکر دینی وارد عرصه احیاگری شده‌اند و ایشان را می‌توانیم جزء احیاگران فکر معاصر قلمداد کنیم. چراکه به موضوعاتی در تفکر دینی پرداختند و از موضوعاتی سخن گفتند که حکایت از این مطلب دارد. همان طور که مطهری در مورد آن‌ها سخن گفت و سعی کرد که تقریرهای جدیدی از موضوع را نشان دهد و در باب معاد، توحید و حیات انسان و در باب مفاهیم اخلاقی و دینی سعی کرد، تقریرهایی را ارائه کند که جدید بود و اختصاص به ایشان داشت.
این استاد دانشگاه افزود: اما در این صورت آیا توانسته‌ایم تصویر مناسبی از شخصیت فکری ایشان ارائه کنیم؟ خیر. یعنی ایشان را قدری باید فراتر از یک احیاگر فکر دینی معرفی کرد و باید به عنوان یک نواندیش فکر دینی معرفی کرد. به این معناکه احیاگری فکر دینی، بنابر وجه موجود احیاگری در جامعه ما، بدون اینکه مرز دقیقی کشیده شود و تعریف جامعی از احیاگری ذکر کنیم، احیاگران در جامعه فکری ما وجود داشتند. گویی که احیاگر فکر دینی به موضوعات و مفاهیم دینی می‌پردازد که در مواجهه با دنیای مدرن نیاز است که مجددا بازسازی شود.
تمایز احیاگری و نواندیشی
وی بیان کرد: یک احیاگر باید در مقابل مفاهیم جدید که دنیای مدرن ایجاد می‌کند، پازل مفاهیم دینی را مجدداً مورد بازسازی قرار دهد، اما نواندیش دینی علاوه بر اینکه می‌تواند به مثابه یک احیاگر این کارها را بکند و با تحریف‌ها و خرافات مبارزه کند، به نظر می‌رسد که به مبادی جدیدی می‌پردازد و مبادی جدیدی را اخذ می‌کند که قبل از او به این مبادی نپرداخته بودند. یعنی در مواجهه با دنیای جدید، علاوه بر فعالیت‌های یک احیاگر، نواندیش مبادی فکری‌اش هم جدید است. مطهری وقتی که به احیاگری دینی می‌پرداخت، مبادی فلسفی، عرفانی، فقهی و کلامی‌اش اجمالاً همان مبادی سنتی بود و اگر احیاگری می‌کرد، در فضای مبادی فلسفی اشراقی، سینوی و صدرایی بود و در قالب این محورهای سنتی، به احیاگری می‌پرداخت، اما مرحوم علامه جعفری در بعد مبادی علمی بحث داشت.
اسدی ابراز کرد: نوع کارهایی که در موضوعات جدید کار کرده است، مانند زیبایی آمده و از دیدگاه علمی و فلسفی آن را مطرح کرده است، لذا علم برای ایشان موضوعیت داشت و در این حد می‌توان گفت که در مطهری چنین چیزی ملاحظه نمی‌شود. مطهری را احیاگر دینی می‌دانیم، اما علامه را نواندیش دینی می‌دانیم. چون مبانی مطهری مثلا در فلسفه، همان مبانی صدرایی است، اما علامه بر مبانی علمی معاصر تاکید دارد و بر علم جدید و استفاده از مبانی جهان‌بینی علم جدید مصر هستند. در مبنای فلسفی نیز، ایشان نواندیش هستند که فلسفه سینوی، اشراقی و خاصه صدرایی را به لحاظ مبنای فلسفی، پایه تفکر فلسفی خود قرار ندادند. به لحاظ عرفانی نیز، مبنای ایشان مبنای ابن عربی نیست و به مبنای مولانا نزدیک است و عرفانی که مولانا ارائه می‌کند، با عرفان ابن عربی تفاوت دارد، گرچه ملاهادی سبزواری، در شرح عرفانی بر مثنوی، کوشیده است، با زبان عرفان ابن عربی به تفسیر مثنوی بپردازد. اما علامه در حوزه‌های فقهی، کلامی و تفسیری صاحب مبنای جدیدی نیستند و نگاه فقهی ایشان، شاید مشابهت‌های وسیعی با سنت‌های فقهی قدیمی داشته است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در هر صورت، به صورت مشخص علامه جعفری نواندیشِ احیاگر هستند، به این معنا که مبانی فکری ایشان در برخی از اضلاع، مانند مبانی علمی و فلسفی، بدیع است، البته نه اینکه نشانی از تفکرات معاصرین و گذشتگان نداشته باشند بلکه در سنت فلسفه اسلامی که سنت سینوی، اشراقی و صدرایی است، تنفس نمی‌کند و علم جدید برای ایشان موضوعیت دارد و در این فضا ایشان تفکر می‌کند.
یادآور می‌شود، در چاپ جدید این اثر، مجموعه کتاب ۲۷ جلدی «ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه» در ۱۰ جلد ۵۰۰ صفحه‌ای از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر و به علاقه‌مندان ارائه شده است.
دفتر نشر فرهنگ اسلامی این مجموعه ۱۰ جلدی را بدون قاب با قیمت ۶۸۰هزارتومان و با قاب به قیمت ۷۰۰هزارتومان از طریق فروشگاه‌ها و سایت اینترنتی این دفتر به نشانی www.daftarnashr.com عرضه کرده است.
