کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» رونمایی شد

آیین رونمایی از کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» نوشته یاسر قزوینی‌حائری، با حضور نویسنده این اثر، غلامرضا امامی، حسین رویوران و احمد کاظم‌زاده شنبه ۲۴ بهمن ماه ۱۳۹۴ در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

عربستان در آستانه انفجار سیاسی!

حسن رویوران در این نشست عنوان کرد: وقتی این کتاب را برای نقد به دست گرفتم، نام نویسنده به نظرم آشنا رسید و به یاد محسن حائری قزوینی افتادم که سال‌ها پیش در دفتر نشر اسلامی همکار بودیم. بعدها متوجه شدم که یاسر فرزند این محقق زبردست است که قدرت تحلیل خود را از پدرش به ارث برده است.

این منتقد درباره کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» گفت: یکی از پرسش‌های اساسی درباره ارزیابی کتاب‌ها این است که نوشتن آن کتاب چه خلائی را برطرف می‌کند؟ باید دانست که خلاء بسیاری در شناخت عربستان وجود دارد که این کتاب تا حدودی این خلاء را پر می‌کند. کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» به دور از شعارزدگی است.

وی سپس پرسید که آیا شناخت عربستان جزو اولویت‌های سیاسی و ملی کشور هست یا خیر و در این باره توضیح داد: بله هست اما متاسفانه کسی نیست که این بار سیاسی و ملی را به دوش بکشد. کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» تا حدودی این بار را به دوش کشیده است. نویسنده تسلط خوبی به زبان عربی دارد.

رویوران پرداختن به مساله جغرافیایی را نخستین بحث این اثر معرفی کرد و گفت: پس از این، به دوران پادشاهی عربستان، تاریخ جنبش‌های وهابی، شکل‌گیری دولت سعودی، چالش‌های پیش روی نظام عربستان سعودی، جناح‌بندی‌های این کشور، تاثیر حوادث ۱۱ سپتامبر بر گفتمان دینی عربستان و در نهایت، تاثیر نفت بر مردمان و فرهنگ عربستان پرداخته شده است.

وی ادامه داد: توسعه اقتصادی عربستان آن را در فرایند مدرنیته قرار داد اما این توسعه به توسعه فرایند سیاسی نینجامیده است. نظام عربستان سعودی مجموعه‌ای از تناقض‌هاست و عربستان اکنون در آستانه یک انفجار سیاسی است. چراکه این تضاد‌ها قدرت هم‌زیستی با یکدیگر را ندارند. اهمیت کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» در پاسخ به این پرسش‌هاست.

این منتقد تاکید کرد: باید تحلیلگران بیشتری به مساله عربستان بپردازند و به روابط میان ایران و عربستان توجه کنند.

آیا ملتی به نام عربستان سعودی وجود دارد؟

غلامرضا امامی نیز در سخنانی گفت: وقتی این کتاب را می‌خواندم، به یاد بحثی افتادم که در «رم» مبنی بر این موضوع شکل گرفت؛ این که ما در سازمان ملل متحد، کشوری به نام عربستان داریم؛ کشوری با پرچم سبز رنگ که بر آن نام رسول‌الله و شمشیر به چشم می‌خورد. از عجایب روزگار آن‌که نام «آل سعود» یک کشور را به خود اختصاص داده است؛ سرزمینی که پیش از این، حجاز نامیده می‌شد. آیا ملتی هم به نام عربستان سعودی وجود دارد؟

این پژوهشگر در شرح این سخنان، به مقایسه میان کشور عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران پرداخت و توضیح داد: ما ملتی به نام «ایران» داریم که از اقوام مختلفی تشکیل می‌شوند. این ملت زیر پرچم کشور ایران زندگی می‌کنند. آیا سنت قبله‌ای و قبیله برتر می‌تواند پاسخگوی چالش‌های امروز عربستان باشد؟ تنها مساله شیعیان در این میان مطرح نیست. آیا قبایل و اقوام دیگر چندان حقی در این کشور دارند؟

وی درباره کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» گفت: این کتاب مستند از منابع فراوان عربی و انگلیسی بهره برده است. از شعور بالا برخوردار شده و خالی از شعار است. وقتی این اثر زیر چاپ می‌رفت اصلا گمان نمی‌شد که مواضع سیاسی ایران و عربستان چنین شود. امیدوارم ترجمه‌های انگلیسی و عربی این کتاب هم منتشر شود.

امامی با ابراز تاسف از اینکه منابع چندانی در ایران درباره شناخت عربستان وجود ندارد، اظهار امیدواری کرد که این کتاب بتواند جایگاه خود را در میان پژوهشگران این حوزه بیابد.

دشمن را دست کم نگیریم!

احمد کاظم‌زاده، دیگر سخنران این آیین به نقد کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» پرداخت و گفت: من با ویژگی‌های حسنه ذکر شده برای این کتاب موافقم اما نقد‌هایی دارم که از ارزش کتاب نمی‌کاهد. اگر این اثر بخواهد برای بار دوم منتشر شود، باید نکاتی در شیوه نگارش آن رعایت شود.

این منتقد انجام طرح‌های پژوهشی را مانند سازه‌ای دانست که افزون بر نقشه، نیازمند مواد و مصالح خوب است و افزود: این کتاب مواد و مصالح خوبی دارد اما متاسفانه ارزش مطالعه این کتاب برای مخاطب روشن نشده است. بهتر بود که نگارنده به خلاء‌های موجود، اشاره‌ای می‌کرد. زمان انجام یک تحقیق باید بدانیم که جای خالی تحقیق کجاست؟

وی یادآور شد: معمولا پژوهش را در پاسخ به یک سوال انجام می‌دهیم تا مخاطب در نهایت ارزیابی جامعی داشته باشد. با آن‌که در هر فصل به داده‌ای پرداخته شده است اما متغیر اصلی و وابسته پژوهش مشخص نیست.

کاظم‌زاده در این رابطه به تفاوت تدریس علوم سیاسی در دو کشور ایران و عربستان اشاره کرد و گفت: ما در ایران به نظریه‌ها اهمیت می‌دهیم و عربستانی‌ها به داده‌های آماری. ترجمه عربی این کتاب با چنین داده‌هایی می‌تواند برای دانشجوی عرب‌زبان مفید باشد.

وی با اشاره به بهره‌گیری از نظریه هانتینگتون برای کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» گفت: به نظر می‌رسد با نظریه او تاکنون باید عربستان فروپاشی می‌شد اما می‌بینیم که چنین نشده است. مناسب‌ترین نظریه برای این کتاب نظریه «عصبیت» ابن خلدون است.

کاظم‌زاده با بیان این‌که هر کتاب باید در نهایت دورنمایی به مخاطب بدهد، گفت: این باعث می‌شود که مخاطب بتواند پیش‌بینی درستی از وقایع داشته باشد. آیا عربستان به سمت همبستگی پیش می‌رود یا گسستگی؟ آیا با افت ارزش استراتژیک نفت، تنش‌ها در عربستان افزایش می‌یابد؟ قزوینی در بخش‌هایی از کتابش به این مساله اشاره داشته اما به سرعت از آن رد شده است.

وی در پایان سخنانش بر ضرورت شناخت صحیح دشمن تاکید کرد و گفت: کم اهمیت نشان دادن دشمن چیزی از تهدید آن کم نمی‌کند و باید دانست که چرا عربستان باوجود این همه تضاد، هنوز هم سرپاست؟

حس نوستالژیک نویسنده!

حائری‌قزوینی آخرین سخنران این برنامه بود. وی چاپ این اثر را توام با حسی نوستالژیک برای خود دانست و گفت: من برای نوشتن این کتاب بر تاثیرات اجتماعی پدیده‌ها بر کشور عربستان توجه کرده‌ام. مثلا این‌که نفت چه اثری بر مردمان عربستان داشته است؟ حتی در بخشی به تاثیرات نفت بر ادبیات عربستان پرداخته‌ام.

وی نوشته شدن این کتاب را بخشی از اثر جامع‌تر خود که در دست تالیف دارد دانست و توضیح داد: در این اثر به شیعیان عربستان پرداخته‌ام. من مطالعاتی درباره نظریه عصبیت داشته‌ام و تاثیرات آن را بر جامعه عربستان در مقاله‌ای نوشته‌ام. در این کتاب به تحولاتی پرداخته‌ام که در نتیجه تغییرات در جامعه عربستان ایجاد شد. من به سرنخ‌ها توجه داشته‌ام.

در پایان این برنامه از کتاب «نگاهی از درون و برون به تاریخ و هویت در عربستان سعودی» رونمایی شد.