نشست نقد کتاب (انتظار تاریخ) در سرای اهل قلم برگزار شد

کتاب «انتظار تاریخ»، سه شنبه ۱۷ شهریور با حضور ابراهیم متقی، علی اکبر اشعری و محمدحسن زورق در سرای اهل قلم خانه کتاب مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

به گزارش روابط عمومی خانه کتاب، علی اکبر اشعری در ابتدای سخنانش گفت:«در یک برش حساس از تاریخ قرار گرفته ایم. به دلیل ماهیت نظام اسلامی که با انقلاب اسلامی شکل گرفت و تاثیر موج این انقلاب بر جهان و به ویژه بر کشورهای اسلامی، وضعیت خاصی پیدا کرده ایم. ترسیم آینده این حرکت نیازمند نکاتی است که آقای زورق در کتاب های مختلف خود به دنبال تدوین آن هستند.»

اشعری درباره کتاب «انتظار تاریخ» توضیح داد:«نخستین موضوعی که این کتاب به آن می پردازد بحث شناخت انسان از منظر اسلام، وحی و قرآن است. انسان، موضوع همه علوم انسانی است و تا تعریفی روشن از انسان نداشته باشیم، نمی توانیم در سایر موضوعات موفق عمل کنیم.»

وی ادامه داد:«نکته دیگری که در این کتاب به آن اشاره شده، نگاه تحلیلی نسبت به تاریخ اسلام است به نحوی که مولف با تحلیل تاریخ می خواهد جریان امروز را روبروی مخاطب قرار دهد تا با این تحلیل به آینده نگری برسد.»

اشعری همچنین افزود:«مولف در کتاب خود بر اصالت حکومت بر مبنای امامت تاکید می کند. امام، حکیم، فرهیخته و عادل است. در رفتار خود به خدا نزدیک است و فهم درستی از جامعه دارد. همین ویژگی نظام مبتنی بر امامت است که باعث شده افرادی که عدالت را نمی پذیرند با این نظام مشکل داشته باشند.»

ابراهیم متقی، مهمان دیگر این نشست، ضمن اشاره به این که مولف در کتاب «انتظار تاریخ» تحلیلی از تاریخ اسلام را بازتولید کرده، گفت:«ایشان در صدد بوده که حقانیتی را به اثبات برساند. واقعیت این است که شاید در عصر موجود، تاکید بر حقانیت، عامل یک نوع تضاد باشد چون بسیاری از گروه هایی که امروز در حوزه های مختلف جغرافیایی در فضای جدال هستند، آغاز کار خود را در رقابت حقانیت قرار می دهند و منابع اسلامی به گونه ای است که این حقانیت را برمی تابد.»

متقی گفت:«در کتاب، چه پیامی برای بخش های خاکستری جامعه وجود دارد؟ وقتی تبیینی از تاریخ ارائه می دهیم فقط نباید برای یک قشر خاص باشد بلکه نگاهمان باید جمعی و فراگیر باشد.»

وی افزود:«آنچه در تاریخ اسلام و سرنوشت شیعه و آنچه به عنوان انحراف در تاریخ اسلام و نهضت اسلامی یاد می شود، بدون فلسفه تاریخ آورده شده. اگر فلسفه تاریخی را ارائه بدهیم، بهتر می توانیم متن و قالب ها را ارائه کنیم.»

متقی بیان کرد:«گام اول در ارتباط با تبیین موضوع، فقدان یک نوع فلسفه تاریخی است. وقتی مساله ای را به فرد مرتبط می کنیم، نمی توانیم تحلیل تاریخی به دست بیاوریم.»

متقی با اشاره به موضوع «انسان، خدا و صلح» که در بخشی از کتاب به آن اشاره شده، گفت:«در این مبحث صلح، نتیجه خداپرستی است، اما وقتی به جهان بیرون نگاه می کنیم، محیط هایی که خودپرستی و دنیاپرستی در آن ها وجود دارد در شرایط صلح بیشتری قرار دارند. جنگ، تاریخ و حتی تاریخ اسلام با این رویکرد هماهنگ نیست. اصلی ترین دشمنان پیامبر و ائمه، جلوه هایی از خداپرستی را در خود منعکس می کردند.»

محمدحسن زورق؛ مولف کتاب «انتظار تاریخ» در ابتدای سخنانش درباره علت تالیف این کتاب توضیح داد:«سه سال پیش در دانشگاه عالی دفاع این بحث به وجود آمد که چرا گروه های تکفیری به وجود آمده است. ردیابی تاریخی پیدایش این گروه ها را من بر عهده گرفتم و بحثی را مطرح کردم که مورد توجه قرار گرفت. همین اتفاق زمینه ای برای تالیف این کتاب شد.»

زورق همچنین گفت:«داشتن چهارچوب فلسفی خوب است. فلسفه تاریخ، در تحلیل مسائل تاریخی، چهارچوب ذهنی ایجاد می کند، اما ممکن است این فلسفه اشکال داشته باشد، مثلا ما فلسفه مارکس را قبول نداریم.»

وی گفت:«افرادی که با پیامبر مخالف بودند، تا آخرین لحظه با او جنگیدند و موقعی اسلام آوردند که بین نابودی و پذیرش اسلام قرار گرفته بودند. این موضوع در ایمان آوردن ابوسفیان آشکار است. با ظهور پیامبر، بت پرستی از ذهن ابوسفیان و امثال او خارج شد، آنچه در ذهن آن ها ماند، اصالت طبیعت، اصالت لذت و اصالت قدرت بود. آن ها به حزب تبدیل شدند چون در پی قدرت بودند، اما این حزب، مخفی بود. این اتفاق، اولین پایه تضاد در جامعه اسلامی است که مادر تضادهای دیگر شد.»

مولف کتاب «انتظار تاریخ» ادامه داد:«ورود این افراد، اصحاب را دچار دو دستگی کرد. عده ای از اصحاب پیامبر، ورود این افراد را فرصت و گروهی دیگر آن را تهدید دانستند. بخشی از تضادهای تاریخ در زمان پیامبر ایجاد شد و هر چه جلوتر رفت، افزایش یافت. در زمان بنی عباس برای مقابله با امامان از قدرت نرم و استفاده از محدثین خوش نام استفاده کردند.»

زورق ضمن اشاره به این که مذهب های حنفی، مالکی و شافعی در دوران قدرت نرم ایجاد شده، گفت:«بعد از شهادت امام رضا (ع) به قدرت سخت روی آوردند که به شهادت رساندن امامان در ابتدای حکومت آن ها جزو همین سیاست بود.»

زورق درباره هدف اصلی کتاب خود تصریح کرد:«می خواستم به سیاستمداران راهنمایی بدهم که به جایی این که در برخورد با گروه های تکفیری به قدرت سخت یعنی جنگیدن بیندیشم، به قدرت هوشمند روی بیاوریم و این پدیده را تجزیه و تحلیل کنیم.»

گفتنی است کتاب «انتظار تاریخ» به ریشه یابی تضادهای اجتماعی ملت اسلام از نظر تاریخی می پردازد و موضوعاتی مانند «بعثت محمدی و صلح»، «راهبردهای پیامبر»، «انشقاق در صف اصحاب»، «فرصت طلبی عباسیان»، «احمدبن حنبل مجدد سنت»، «میانگین طول عمر امامان اسلام در دو دوره قدرت نرم و قدرت سخت» و «مذاهب اصلی در جهان اسلام» را شامل می شود.